Een wissel is een punt waar een trein naar twee of meer andere sporen kan worden afgebogen. Dit is afhankelijk van de zetting van de wissel.

Een wissel bevat een beweegbare ijzeren staaf die de wielen de goede kant op duwen. Dit is de strijktong.

Enkel door deze metalen staven in een andere stand te zetten worden de wielen rechtdoor of linksaf etc. geduwd. Alle wielassen van de gehele trein zullen zo in een richting worden geduwd.

Wissel duwen de trein opzij, naar links of naar rechts. Er zijn dan ook in de modeltrein wereld linkse en rechtse wissels. Let daarop bij aankoop, zodat je niet met de verkeerde thuiskomt.

We gebruiken een Lego wissel als voorbeeld.

De trein komt hierbij van links en kan rechtdoor gaan, of afbuigen naar boven. Dit is dus afhankelijk van de stand van de wissel, of eigenlijk dus van de stand van de strijktong. Hier is de strijktong rood gekleurd. De gele pijltjes geven de richting aan waarin de wielen worden geduwd.

Allereerst de situatie waarin de wissel een trein zal laten afbuigen.

In bovenstaande afbeelding staat de (rode) strijktong in de stand naar beneden tegen de onderste rails aangedrukt. De wielen van de trein komen van links en zullen de rails volgen. Als de wielen over de strijktong gaan dan zullen de wielen dus opzij worden gedrukt. De wielen volgen de rails verder en de trein zal in zijn geheel opzij worden gedrukt en het bovenste spoor op gaan. De trein zal dus op de wissel afbuigen.

In deze afbeelding is de wissel omgezet. De strijktong maakt geen contact meer met de onderste rails. De wielen van de trein zullen niet opzij worden gedrukt en de trein zal rechtdoor gaan.

Bij het afbuigen van de trein op een wissel komen er behoorlijk wat krachten op de wisseltong en de wielen te staan. De zware trein wil eigenlijk gewoon wat kracht betreft rechtdoor. De wisseltong moet deze kracht opvangen en er tegelijkertijd een zijwaartse kracht van maken.

Om die reden is het zowel in grootspoor als modelspoor gebruikelijk om langzaam over afbuigende wissels te rijden. Dit om ontsporingen te voorkomen.

In beide situaties hiernaast hebben we beschreven hoe een trein die de wissel van links af op komt rijden zich gedraagt. Het is natuurlijk ook mogelijk dat de trein vanaf rechts de wissel op komt rijden.

Dan is het van belang hoe de strijktong staat. Als deze in de juiste stand staat dan is er natuurlijk geen probleem. Als deze echter de rijrichting blokkeert dan kan er gemakkelijk een probleem optreden.

Hier staat de wissel nog steeds in afbuigende stand. De wissel wil de van links komende trein afbuigen via de gele pijlen. De trein komt echter vanaf rechts, uit de tegengestelde richting dus. Uit de rechtdoor stand!

Volgens de groene pijlen. De wielen van de trein zullen dus tegen de achterkant van de wisseltong aan rijden.

Er kunnen nu eigenlijk 3 dingen gebeuren:

• De wielen zullen de wisseltong opzij duwen, hierdoor kan de trein verder rijden. De wisseltong veert weer terug in de originele positie.
  Dit gebeurd in het echt nooit. Op de modelbaan regelmatig, mits er zware locs en wagons rijden.
• De wielen zullen de wisseltong opzij duwen, hierdoor kan de trein verder rijden. De wisseltong blijft dan half open achter. De volgende trein (vanaf links) zal hoogst waarschijnlijk ontsporen.
  Dit gebeurd in het echt soms. Op de modelbaan zelden.
• De laatste mogelijkheid is dat de wielen direct op de wisseltong zullen klappen, omhoog zullen komen. De trein zal ontsporen.
  Dit gebeurd in het echt het meest, op de modelbaan als je lichte wagons hebt vaak, met zware wagons niet zo vaak.

Doordat het gedrag van de treinen komende uit tegengestelde richting onverwachts is (overgelaten aan goed geluk) is het verstandig om ervoor te zorgen dat de wissel altijd open staat als een trein vanaf de andere kant de wissel op komt! Dit getuigd van goed stuurmanschap.

Samenvattend heb je gezien dat we niet altijd met een type wissel aan kunnen. Je hebt wissels in verschillende soorten:

• Rechte wissel met een buiging naar links
• Rechte wissel met een buiging naar rechts
• Gebogen Wissel met een buiging naar links
• Gebogen Wissel met een buiging naar rechts

Wissels zijn in aanschaf erg prijzig. Het is dan ook goed om eerst een baanplan te maken en dan pas tot aanschaf over te gaan!